De Manuel Lourenzo González
"Moitas vilas e cidades procuraron no seu día coa construción de murallas e foxos a protección contra os inimigos externos. Mais había inimigos contra os que estes recursos non resultaban efectivos, por exemplo os andazos infecciosos, en particular a peste. Daquela, converteuse nunha práctica recorrente solicitar a protección dos santos da Igrexa. Un dos de máis éxito, a xulgar polo número de urbes que se lle encomendaron, foi San Sebastián. Refiren os haxiógrafos que este foi un soldado do exército romano que ascendía rapidamente na escala militar, ata que se soubo que practicaba a relixión cristiá e reprobaba publicamente o culto aos deuses do imperio. Insubmiso á súa maneira, tanto porfiou no seu empeño que foi conducido ao estadio para recibir unha chuvia de frechas e, posteriormente, aínda foi azoutado ata o derradeiro suspiro. Semellante agonía martirial valeulle un posto no selecto círculo dos santos do cristianismo e outro, xa que logo, no mundo da arte. Axiña San Sebastián foi aclamado ministro contra os inimigos da relixión, responsabilidade que se explica pola súa biografía, e avegoso contra a peste, probabelmente por unha asociación antiga entre as frechas e as enfermidades infecciosas. Non era este un asunto menor, se lembramos que o andazo sumou arredor de douscentos millóns de mortos en diversas épocas, influíndo ademais de maneira ominosa en cambios de ciclo tan importantes no devir da humanidade como a caída do imperio romano ou a liquidación do feudalismo; outras incidencias asociadas foron o asentamento da dúbida sobre a bondade inmanente de Deus, o comezo da medicina racionalista e un medo cerval ás ratas que aínda dura. A peste tamén trouxo o costume de agasallar os seres queridos con diamantes e outras pedras preciosas; ao constatar que as persoas que portaban xoias morrían en menor cantidade ca as que non as portaban, o cidadán daquel tempo, adoutrinado na superstición, atopaba máis lóxico crer no poder protector das pedras ca nas condicións de hixiene e salubridade nas que vivían as persoas capaces de pagalas. Hai que salientar que a atribución a San Sebastián da defensa contra a peste o equipara ao propio Apolo, que tiña entre as súas funcións divinas a medicina e a sanidade públicas. Capricho do destino, o santo asume así o rol dun deus pagán dos que combatera en vida e que lle valera escarnio público e doloroso martirio. E non é a súa única relación con este destacado membro do olimpo politeísta: a maiores, e achegándonos á época actual, aínda lle cadrou ao mártir aseteado a responsabilidade de ser considerado patrón de gais e lesbianas; tal honra devén da súa representación iconográfica, que plasma a alegoría do sufrimento deste colectivo, historicamente incomprendido e aldraxado, na beleza luminosa dun efebo espido, cunha enorme proximidade estética ao fermoso Apolo. Curiosamente, Pontevedra é a única vila de certa entidade en Galicia que alá polo século XVI se adscribiu á veneración do santo, elevándoo á condición de patrón que hoxe comparte coa popularmente coñecida como Virxe do O. Segundo certa tradición, o nomeamento sucedeu á destitución fulminante do anterior ministro contra os andazos, San Roque, cuxa capela fora situada estratexicamente fronte aos peiraos por onde se temía a chegada do mal. Aínda que non se coñecen documentos que o avalen, dise que, nos días tráxicos, o santo do can e a perna laceirada fallou no seu cometido protector, e o pobo substituíuno por quen ofrecía máis garantías. Se o mártir Sebastián accedeu ao padroado de Pontevedra daquela maneira, hai que dicir que tamén el estivo nun tris de ser substituído no seu día por outro titular, feito do que, curiosamente, tampouco se garda constancia escrita. Ocorreu a finais de xullo de 1873, nos tempos convulsos da Primeira República española. Dentro da voráxine cantonalista desatada en Cartaxena, no Concello de Pontevedra abriuse un debate para estudar a idoneidade de declarar cantón independente todo o espazo entre os ríos Verdugo e Ulla, con dereito a Constitución propia, bandeira, himno, exército e cuño de moeda. Presidía a Corporación o alcalde Floreano Lustres, seguidor do republicanismo federal do primeiro Pi i Margall. Un dos motivos da iniciativa era poñer a salvo a capitalidade de Pontevedra antes de que Vigo, que non deixaba de cuestionala, enfilase tamén o rumbo autonomista e declarase a guerra á cidade do Lérez, como xa ocorrera antano. Levouse a moción ao resto dos concellos implicados, mais estes non secundaron o entusiasmo dos promotores, habida conta da represión exercida polo exército noutras cidades. Ademais, a proposta valeulle ao alcalde un enfrontamento co sector dos rexionalistas, que demandaba a unidade de acción radical de toda Galicia contra o centralismo. Nas breves semanas que exerceu como primeiro edil, Floreano Lustres, desexoso de darlle relevo a Pontevedra no novo mundo que se abría ao paso da revolución industrial, acometeu un plan para a modernización da vida civil que tamén trouxo polémica. Unha das iniciativas máis senlleiras foi precisamente a substitución de San Sebastián como protector da vila por outro persoeiro máis próximo á realidade dos novos tempos. Formado no progresismo laico, o alcalde rexeitaba a validez dun heroe relixioso que facía apoloxía do sacrificio dócil cando o que conviña era a loita coraxenta contra a tiranía a prol da xustiza social. Daquela, propoñía que a súa fornela fose ocupada por un obreiro ou un artesán, e suxeriu un nome que consideraba verdadeiramente acaído: Xervasio Outón Graña. Era este un veciño de Salcedo que emigrara a Cuba de mozo e fora expulsado pola súa actividade antiescravista; á volta traballou na fábrica de téxtiles La Zamorana, con obradoiro na Poza das Rans, sendo despedido ao pouco pola súa combatividade na reclamación da xornada de oito horas; tras unha restra de incidentes semellantes nas variadas ocupacións que lle seguiron, o salcedense aínda capitaneou un grupo de foreiros na ocupación simbólica dunha propiedade fidalga, polo cal foi detido baixo a acusación de bandoleirismo. Cando era trasladado ao cárcere do Campo de San Xosé, intentou fuxir, e foi abatido pola Garda Civil a tiros de carabina. Á vista da súa vida exemplar, o alcalde propoñía elevalo aos altares co título de San Xervasio Outón Graña, mártir civil e progresista. Non levaría auréola de iluminado, vestiría a característica roupa negra dos proletarios e representaríase arrimado a un farol co peito aberto polos disparos da represión. Non defendería da peste, pois xa se dexergaba que o mellor parapeto contra os andazos eran a hixiene e a medicina, senón contra a inxustiza e a opresión dos amos. O argumentario convenceu decontado os seus acólitos e deixou sen reacción os contrarios, polo que, tras votación, foi recollida en actas a apertura do proceso para a que sería a primeira canonización laica do Estado. Ao pouco, os representantes do rexionalismo anunciaron que ían propoñer pola súa parte outro mártir que personificase a loita contra o centralismo, o caciquismo e as supersticións, que consideraban as verdadeiras pragas modernas. Non tardaron os demócratas en contestar cunha candidatura propia, e o mesmo fixeron liberais, unionistas, socialistas, radicais, incluso os constitucionalistas moderados. Algunha muller alzou a voz para reclamar que a santidade se repartise por igual entre homes e mulleres. E non faltaron os anarquistas, que prometeron beatificar todo aquel que loitase contra calquera signo de poder. O punto álxido do proceso alcanzouse cando o equipo de Lustres, totalmente enfrascado na secularización da cidade, anunciou que presentaría ao Pleno un proxecto para asumir a xestión dos templos, a fin de dedicalos ao servizo público. Mais xusto a noite anterior aconteceu algo pasmoso: apagáronse á vez todos os farois de gas do centro da cidade mentres as Torres Arcebispais, en proceso de derrubamento, se iluminaban con brillos escintilantes. O pobo, que seguía con estupefacción o sinuoso discorrer da política, preferiu ver nisto un sinal do ceo en vez dunha renartería curil, o que causou a fin do mandado de Floreano Lustres. Os seguintes alcaldes ignoraron por completo as súas reformas, en particular a destitución de San Sebastián, e incluso propiciaron o esquecemento do seu goberno e do seu nome. O traslado do mobiliario e arquivos do vello edificio ao novo palacio municipal, que o arquitecto Sesmeros rematou en 1880, serviría para completar a ocultación co oportuno extravío das actas que gardaban testemuña do que fora, en palabras de Indalecio Armesto na prensa da época, "un debate tan enxundioso como irrelevante". Hoxe en día, o apolíneo San Sebastián mantense na súa fornela patronal, recibe o voto perpetuo, conta con rúa de seu, segue inspirando artistas e tutela a entrega dos valorados premios Cidade de Pontevedra."
"Moitas vilas e cidades procuraron no seu día coa construción de murallas e foxos a protección contra os inimigos externos. Mais había inimigos contra os que estes recursos non resultaban efectivos, por exemplo os andazos infecciosos, en particular a peste. Daquela, converteuse nunha práctica recorrente solicitar a protección dos santos da Igrexa. Un dos de máis éxito, a xulgar polo número de urbes que se lle encomendaron, foi San Sebastián. Refiren os haxiógrafos que este foi un soldado do exército romano que ascendía rapidamente na escala militar, ata que se soubo que practicaba a relixión cristiá e reprobaba publicamente o culto aos deuses do imperio. Insubmiso á súa maneira, tanto porfiou no seu empeño que foi conducido ao estadio para recibir unha chuvia de frechas e, posteriormente, aínda foi azoutado ata o derradeiro suspiro. Semellante agonía martirial valeulle un posto no selecto círculo dos santos do cristianismo e outro, xa que logo, no mundo da arte. Axiña San Sebastián foi aclamado ministro contra os inimigos da relixión, responsabilidade que se explica pola súa biografía, e avegoso contra a peste, probabelmente por unha asociación antiga entre as frechas e as enfermidades infecciosas. Non era este un asunto menor, se lembramos que o andazo sumou arredor de douscentos millóns de mortos en diversas épocas, influíndo ademais de maneira ominosa en cambios de ciclo tan importantes no devir da humanidade como a caída do imperio romano ou a liquidación do feudalismo; outras incidencias asociadas foron o asentamento da dúbida sobre a bondade inmanente de Deus, o comezo da medicina racionalista e un medo cerval ás ratas que aínda dura. A peste tamén trouxo o costume de agasallar os seres queridos con diamantes e outras pedras preciosas; ao constatar que as persoas que portaban xoias morrían en menor cantidade ca as que non as portaban, o cidadán daquel tempo, adoutrinado na superstición, atopaba máis lóxico crer no poder protector das pedras ca nas condicións de hixiene e salubridade nas que vivían as persoas capaces de pagalas. Hai que salientar que a atribución a San Sebastián da defensa contra a peste o equipara ao propio Apolo, que tiña entre as súas funcións divinas a medicina e a sanidade públicas. Capricho do destino, o santo asume así o rol dun deus pagán dos que combatera en vida e que lle valera escarnio público e doloroso martirio. E non é a súa única relación con este destacado membro do olimpo politeísta: a maiores, e achegándonos á época actual, aínda lle cadrou ao mártir aseteado a responsabilidade de ser considerado patrón de gais e lesbianas; tal honra devén da súa representación iconográfica, que plasma a alegoría do sufrimento deste colectivo, historicamente incomprendido e aldraxado, na beleza luminosa dun efebo espido, cunha enorme proximidade estética ao fermoso Apolo. Curiosamente, Pontevedra é a única vila de certa entidade en Galicia que alá polo século XVI se adscribiu á veneración do santo, elevándoo á condición de patrón que hoxe comparte coa popularmente coñecida como Virxe do O. Segundo certa tradición, o nomeamento sucedeu á destitución fulminante do anterior ministro contra os andazos, San Roque, cuxa capela fora situada estratexicamente fronte aos peiraos por onde se temía a chegada do mal. Aínda que non se coñecen documentos que o avalen, dise que, nos días tráxicos, o santo do can e a perna laceirada fallou no seu cometido protector, e o pobo substituíuno por quen ofrecía máis garantías. Se o mártir Sebastián accedeu ao padroado de Pontevedra daquela maneira, hai que dicir que tamén el estivo nun tris de ser substituído no seu día por outro titular, feito do que, curiosamente, tampouco se garda constancia escrita. Ocorreu a finais de xullo de 1873, nos tempos convulsos da Primeira República española. Dentro da voráxine cantonalista desatada en Cartaxena, no Concello de Pontevedra abriuse un debate para estudar a idoneidade de declarar cantón independente todo o espazo entre os ríos Verdugo e Ulla, con dereito a Constitución propia, bandeira, himno, exército e cuño de moeda. Presidía a Corporación o alcalde Floreano Lustres, seguidor do republicanismo federal do primeiro Pi i Margall. Un dos motivos da iniciativa era poñer a salvo a capitalidade de Pontevedra antes de que Vigo, que non deixaba de cuestionala, enfilase tamén o rumbo autonomista e declarase a guerra á cidade do Lérez, como xa ocorrera antano. Levouse a moción ao resto dos concellos implicados, mais estes non secundaron o entusiasmo dos promotores, habida conta da represión exercida polo exército noutras cidades. Ademais, a proposta valeulle ao alcalde un enfrontamento co sector dos rexionalistas, que demandaba a unidade de acción radical de toda Galicia contra o centralismo. Nas breves semanas que exerceu como primeiro edil, Floreano Lustres, desexoso de darlle relevo a Pontevedra no novo mundo que se abría ao paso da revolución industrial, acometeu un plan para a modernización da vida civil que tamén trouxo polémica. Unha das iniciativas máis senlleiras foi precisamente a substitución de San Sebastián como protector da vila por outro persoeiro máis próximo á realidade dos novos tempos. Formado no progresismo laico, o alcalde rexeitaba a validez dun heroe relixioso que facía apoloxía do sacrificio dócil cando o que conviña era a loita coraxenta contra a tiranía a prol da xustiza social. Daquela, propoñía que a súa fornela fose ocupada por un obreiro ou un artesán, e suxeriu un nome que consideraba verdadeiramente acaído: Xervasio Outón Graña. Era este un veciño de Salcedo que emigrara a Cuba de mozo e fora expulsado pola súa actividade antiescravista; á volta traballou na fábrica de téxtiles La Zamorana, con obradoiro na Poza das Rans, sendo despedido ao pouco pola súa combatividade na reclamación da xornada de oito horas; tras unha restra de incidentes semellantes nas variadas ocupacións que lle seguiron, o salcedense aínda capitaneou un grupo de foreiros na ocupación simbólica dunha propiedade fidalga, polo cal foi detido baixo a acusación de bandoleirismo. Cando era trasladado ao cárcere do Campo de San Xosé, intentou fuxir, e foi abatido pola Garda Civil a tiros de carabina. Á vista da súa vida exemplar, o alcalde propoñía elevalo aos altares co título de San Xervasio Outón Graña, mártir civil e progresista. Non levaría auréola de iluminado, vestiría a característica roupa negra dos proletarios e representaríase arrimado a un farol co peito aberto polos disparos da represión. Non defendería da peste, pois xa se dexergaba que o mellor parapeto contra os andazos eran a hixiene e a medicina, senón contra a inxustiza e a opresión dos amos. O argumentario convenceu decontado os seus acólitos e deixou sen reacción os contrarios, polo que, tras votación, foi recollida en actas a apertura do proceso para a que sería a primeira canonización laica do Estado. Ao pouco, os representantes do rexionalismo anunciaron que ían propoñer pola súa parte outro mártir que personificase a loita contra o centralismo, o caciquismo e as supersticións, que consideraban as verdadeiras pragas modernas. Non tardaron os demócratas en contestar cunha candidatura propia, e o mesmo fixeron liberais, unionistas, socialistas, radicais, incluso os constitucionalistas moderados. Algunha muller alzou a voz para reclamar que a santidade se repartise por igual entre homes e mulleres. E non faltaron os anarquistas, que prometeron beatificar todo aquel que loitase contra calquera signo de poder. O punto álxido do proceso alcanzouse cando o equipo de Lustres, totalmente enfrascado na secularización da cidade, anunciou que presentaría ao Pleno un proxecto para asumir a xestión dos templos, a fin de dedicalos ao servizo público. Mais xusto a noite anterior aconteceu algo pasmoso: apagáronse á vez todos os farois de gas do centro da cidade mentres as Torres Arcebispais, en proceso de derrubamento, se iluminaban con brillos escintilantes. O pobo, que seguía con estupefacción o sinuoso discorrer da política, preferiu ver nisto un sinal do ceo en vez dunha renartería curil, o que causou a fin do mandado de Floreano Lustres. Os seguintes alcaldes ignoraron por completo as súas reformas, en particular a destitución de San Sebastián, e incluso propiciaron o esquecemento do seu goberno e do seu nome. O traslado do mobiliario e arquivos do vello edificio ao novo palacio municipal, que o arquitecto Sesmeros rematou en 1880, serviría para completar a ocultación co oportuno extravío das actas que gardaban testemuña do que fora, en palabras de Indalecio Armesto na prensa da época, "un debate tan enxundioso como irrelevante". Hoxe en día, o apolíneo San Sebastián mantense na súa fornela patronal, recibe o voto perpetuo, conta con rúa de seu, segue inspirando artistas e tutela a entrega dos valorados premios Cidade de Pontevedra."
Sem comentários:
Enviar um comentário